Cập nhật vào 22/01
Cao nguyên Mộc Châu không chỉ biết đến bởi những đồi chè xanh mướt, hay những phiên chợ vùng cao – một không gian yên ả của nơi rừng xanh núi thắm mà nơi đây còn được biết đến với những lễ hội truyền thống đặc sắc của các dân tộc.
Hãy cùng Blog Phượt khám phá những lễ hội này trong bài viết dưới đây nhé.
- Tết độc lập của người Mông
- Tết Xíp Xí của người Thái
- Tết sớm của người Mông
- Lễ hội hoa ban
- Lễ hội Hết Chá
- Lễ hội hái mận
- Lễ hội Xên Lẩu
- Lễ hội bò sữa
- Lễ hội chè (trà) Mộc Châu
- Lễ hội Cầu mưa
- Lễ hội Chọi trâu
1. Tết độc lập của người Mông
Đối với những người H’Mông thì một năm có 2 dịp lễ quan trọng nhất đối với họ, đó chính là tết cổ truyền và Tết Độc Lập 2/9. Đây có thể coi là Lễ hội lớn nhất và nổi tiếng nhất ở Mộc Châu.
Vào những năm 1950, Tết độc lập ra đời để những người con H’Mông bày tỏ lòng biết ơn đối với Đảng, Chính phủ và Bác Hồ đã đem lại cuộc sống độc lập tự do, không bị áp bức bóc lột cũng như ngày càng phát triển, đem lại cuộc sống ấm no cho họ.
Lễ hội được tổ chức liên tục trong 3 ngày từ lúc khai mạc 31/8 cho tới hết ngày 2/9 và đông vui nhất chính là ngày 01/09.
Vào ngày này, ngoài vui trong không khí tết độc lập thì có một hoạt động khác được tổ chức song song đó chính là chợ tình Mộc Châu.
Tại khu chợ đặc biệt này, họ không đến để buôn bán làm ăn mà đến đây để thể hiện tâm tư tình cảm, để hẹn hò, để trao nhau những cử chỉ yêu đương sau cả một năm trời làm lụng vất vả.
Ngoài ra, các bạn sẽ thấy rất thích thú khi được tận mắt xem tục cướp vợ của người Mông nơi đây.
Dịp lễ hội này cũng thu hút rất nhiều khách du lịch cũng như các bạn trẻ đi phượt lên Mộc Châu. Và mình cũng đã lên đây 1 lần vào dịp này :D.
- Nếu bạn đi lên Mộc Châu bằng xe máy thì đừng bỏ qua bài viết: Kinh nghiệm đi phượt Mộc Châu để biết thêm nhiều thông tin hữu ích nhé.
2. Tết Xíp Xí của người Thái
“Xíp xí” tiếng Thái nghĩa là 14, do vậy Tết “Xíp xí” của người Thái trắng ở Sơn La được tổ chức trong 1 ngày duy nhất, thậm chí là một bữa duy nhất vào trưa ngày 14/7 âm lịch hàng năm.
Theo quan niệm của người Thái trắng, Tết “Xíp xí” là ngày con cháu hướng về tổ tiên. Đồng thời, là dịp người lớn dành sự quan tâm, chăm sóc đặc biệt đến thế hệ trẻ.
Vì vậy, ở nhiều nơi, đồng bào còn gọi “Xíp xí” là Tết trẻ con. Vào ngày này, trẻ em được ông bà, cha mẹ may cho những bộ quần áo rực rỡ sắc màu để mặc đi chơi Tết.
Theo lời một cụ già sống tại huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La, “Vì Tết Xíp Xí còn được gọi là tết trẻ con, nên trong ngày này, nếu trẻ con vẫn đi trăn trâu thì phải gói xôi, gói thịt, gói bánh ít cho chúng mang đi để ăn, quần áo mới thì có thể tự may lấy hoặc đi mua về mặc cũng được. Nhưng thường vào ngày Xíp Xí, ăn trưa xong thanh niên, trẻ em rủ nhau đi chơi Tết, vui lắm”.
Trong dịp Tết Xíp Xí, gia đình nào cũng buộc phải có vịt để cúng cầu cho mọi người trong gia đình được mạnh khỏe, mùa màng bội thu.
Ngoài ra, thịt vịt còn có ý nghĩa để cho cái xấu, cái hạn theo con vịt đó trôi đi. Con vịt là giống ở nước, dòng nước sẽ cuốn trôi đi hết những rủi ro và khó khăn.
Vào ngày này, thịt vịt được cúng ở miếu đầu làng, thịt lợn thì được cúng ở miếu cuối làng. Người Thái Trắng gọi Tết Xíp xí là tết xá tội (nhưng không phải là xá tội như người Kinh vào rằm tháng 7 âm lịch) mà là xá tội cho người sống.
Người Thái Trắng dâng lễ vật nhằm tạ ơn ông chủ miếu đã che chở cho cuộc sống của bản làng được mạnh khỏe, may mắn; cầu các thần bỏ qua cho con cháụ các lỗi đã lỡ mắc phải. Sau khi cúng xong, họ thường dùng chỉ buộc vào tay để lấy may.
Qua ngày này, họ cởi chỉ buộc vào góc màn mình ngủ. Ngoài ra, theo tục lệ của người Thái, trước khi đi xa hay làm một việc gì đó liên quan đến kiêng kị đều dùng thịt vịt làm lễ vật cúng. Đồng bào quan niệm rằng, thịt vịt là loại thịt kỵ ma.
Tết Xíp xí cũng là dịp để đồng bào bày tỏ lòng biết ơn đối với con trâu, con bò, công cụ sản xuất…, tất cả đều được tắm rửa, lau chùi sạch sẽ và được bày mâm cúng vía với các lễ vật, đặc biệt là thịt vịt, xôi nếp nhuộm màu xanh, đỏ, tím, vàng.
Ngày Tết, chủ nhà được ăn thì trâu bò cũng được liên hoan. chủ nhà nào cũng chuẩn bị sẵn cỏ non từ hôm trước để bồi dưỡng cho Chúng.
Sau khi cúng xong, trâu bò sẽ được chủ nhà (thường là các em đã chăn dắt chúng) bón xôi màu trộn muối, đổ chén rượu lên đầu lấy may.
Tết Xíp xí được tổ chức theo từng gia đình, có nơi theo dòng họ và tùy theo từng hoàn cảnh gia đình mà tổ chức to, nhỏ khác nhau. Dịp này, gia đình nào càng mời được nhiều bà con, khách khứa đến dự càng may mắn.
3. Tết sớm của người Mông
Khác với người Kinh và đồng bào dân tộc ở nhiều vùng trong cả nước, người Mông ở Mộc Châu ăn Tết vào đầu tháng Chạp âm lịch.
Tết của người Mông thường diễn ra trong 3 ngày ở khắp các bản làng ở xã Lóng Luông, Tân Lập, Lóng Sập, Chiềng Xuân, Chiềng Sơn… Theo phong tục người Mông, ngày mùng Một chỉ đi chúc Tết, uống rượu và đặc biệt kiêng kỵ việc tiêu tiền.
Người Mông chuẩn bị ngày Tết rất chu đáo. Mỗi người mỗi việc, đàn bà miệt mài hoàn thiện đường thêu, nút chỉ trên bộ váy áo mới để cho người lớn, trẻ con diện Tết. Đàn ông tất bật đi mua sắm đồ hay thịt lợn gà làm bữa cơm thịnh soạn cho gia đình.
Nếu như với người Kinh ở miền xuôi, mâm cỗ Tết không thể thiếu bánh chưng, bánh tét thì Tết người Mông phải có bánh dày để cúng tổ tiên và trời đất.
Người Mông quan niệm, bánh dày tròn tượng trưng cho mặt trăng và mặt trời – là nguồn gốc sinh ra con người và vạn vật trên mặt đất. Do đó, giã bánh dày là việc làm không thể thiếu trong ngày Tết nơi đây.
Tết cũng là dịp người Mông Mộc Châu tổ chức các trò chơi truyền thống như đánh tu lu (đánh cù), ném pao, đánh quay…
Nếu có dịp vào các bản Pa Khen, Tà Phình, Phiêng Cành ở thị trấn Nông trường và xã Tân Lập, bạn hãy tìm đến các sân vận động rộng, nơi bà con tập trung để chơi xuân.
4. Lễ hội hoa ban
Lế hội Hoa Ban (hay còn gọi là lễ hội Sên bản, Sên mường) là lễ hội cầu mưa, cầu phúc cho bản, mường của đồng bào dân tộc Thái.
Lễ hội thường được tổ chức vào mùng 5 tháng 2 âm lịch, khi hoa ban bắt đầu nở trắng núi rừng Tây Bắc. Theo quan niệm của người Thái, hoa ban không chỉ tượng trưng cho tình yêu, mà còn là biểu tượng của lòng hiếu thảo, biết ơn.
Hội hoa Ban mở ra cũng là thời kỳ lúa chiêm đang độ gặp mưa xuân, xanh mơn mởn trên các cánh đồng lúa nước.
Lễ hội thường được tổ chức ở hang Thẳm Lé gắn với làn điệu khắp chơi hang.
Nếu như lễ hội Sên bản (2 năm/ lần) chỉ diễn ra trong phạm vi của bản, mục đích là “cầu thần phù hộ” và cúng “rửa lá, xua đuổi thần trùng”, ít tổ chức các trò vui, thì lễ hội Sên Mường (3 năm/ lần) lại được tổ chức rất to, thu hút nhiều người tài giỏi của toàn mường tham gia.
Lễ hội Sên mường diễn ra trong ba ngày. Phần lễ tưng bừng, trang nghiêm, thành kính với đám rước và lễ cúng tế trời đất, các thế lực siêu nhiên. Phần hội chiếm phần lớn thời gian với các cuộc thi bắn súng hoả mai, cung nỏ, ném còn, chọi gà,…
5. Lễ hội Hết Chá
Lễ hội Hết Chá (kết thúc mùa ban nở), thường diễn ra từ 23-26/3 hàng năm.
Chuyện rằng, xưa kia, người Thái rất nghèo, không có tiền mua thuốc chữa bệnh, thường đến nhờ thầy mo. Thầy mo dùng mẹo và nhờ thần linh nên đã chữa được bệnh cho dân làng. Mang ơn thầy mo, nhiều người xin được làm con nuôi của ông.
Và rồi, cứ mỗi dịp cuối năm (vào 29, 30 Tết), con cháu lại đến tạ ơn thầy mo, nhưng thời điểm đó đang bận rộn cho tết nên thầy mo ấn định lễ tạ ơn sẽ tổ chức vào tháng 3 hàng năm… Lễ hội Hết Chá từ đó mà thành.
Lễ hội Hết Chá được tổ chức tại Bản Áng, xã Đông Sang – Nơi đây được thiên nhiên ban tặng sơn thủy hữu tình với những đồi thông bạt ngàn gió và hồ nước xanh trong, khí hậu trong lành, mát mẻ.
6. Lễ hội hái mận
Hàng năm, cứ vào Thứ Bảy cuối cùng của Tháng 5, lễ hội hái mận tại thung lũng mận Nà Ka (thị trấn nông trường Mộc Châu, Sơn La) lại diễn ra tưng bừng, nhằm tôn vinh loại quả đặc trưng của vùng đất này.
Đọc hai bên đường tỉnh 104 dẫn vào thũng lũng mận Nà Ka bạt ngàn mận, những quả mận tim tím lủng lẳng trên cành thu hút hàng nghìn người đến tham quan.
Tại lễ hội hái mận có rất nhiều hoạt động thú vị như thi hái quả, trình bày và thưởng thức mận hậu, các trò chơi dân gian như kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ, vinh danh người trồng mận, trưng bày triển lãm về mận hậu, và các hoạt động văn nghệ.
Không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh sắc núi rưng, bạn sẽ thích thú khi được trải nghiệm làm một người nông dân đeo chiếc lù cở, hay chiếc bế sau lưng vít từng cành mận xuống tỉa những quả mận thật chín còn nguyên lớp phấn trắng xuống.
Bạn còn được thưởng thức cả mận sấy khô từ quả tươi và được trả tiền cho những trái mận hái được.
- Tham khảo thêm: Lịch trình đi Mộc Châu 2 ngày 1 đêm nếu bạn không có quá nhiều thời gian.
7. Lễ hội Xên Lẩu
Cứ vào mỗi độ xuân về là bà con người Thái đen bản Nà Mè, xã Chiềng Chung, huyện Mai Sơn ở Sơn La lại tổ chức lễ Xên lẩu nó tại nhà mo một (thầy cúng).
Lễ hội Xên lẩu nó là lễ hội truyền thống, rất đặc sắc diễn ra trong 3 ngày 3 đêm với hai phần gồm phần lễ và phần hội.
- Phần lễ thờ cúng tổ tiên, thờ cúng thần sông, thần núi, thần thổ địa, lễ cảm tạ của các con nuôi được mo một chữa khỏi bệnh.
- Phần hội có nhiều hoạt động phong phú, đa dạng mọi người cùng vui múa điệu xòe truyền thống trong tiếng chiêng, tiếng trống đầu xuân. Đây cũng là dịp bà con gặp gỡ, giao lưu chia sẻ kinh nghiệm sản xuất.
Đến nay mặc dù một số nét đã bị mai một theo thời gian, năm tháng song vẫn không thể mất đi những nét đậm bản sắc dân tộc Thái.
Một thứ không thể thiếu trong lễ hội là cây xăng bók (cây nêu). Lễ hội Xên lẩu của người Thái ở bản Nà Mè có 2 cây xăng bók do mo một trực tiếp chỉ đạo anh em, con cháu dựng ở 2 cột nhà song song. Mỗi cây gồm: Cây chuối, cành hoa ban, măng đắng, chum rượu cần, …
Kết thúc lễ hội là lễ “xống một” (Lễ tiễn đưa các thần linh về). Mo một cúng xin phép kết thúc lễ hội và cúng tiễn đưa các thần linh về, các thần linh phù hộ cho ông, các con nuôi, dòng họ, dân bản mọi người ai cũng đều gặp điều may mắn, tốt lành, có sức khoẻ, trồng cấy được mùa, chăn nuôi phát triển, bản làng đoàn kết, ấm no, hạnh phúc.
8. Lễ hội bò sữa
Hay nói đúng hơn, đây là cuộc thi “Hoa hậu bò sữa”
Cứ vào giữa tháng 10, ở huyện nhỏ tỉnh Sơn La này lại diễn ra cuộc thi Hoa hậu bò sữa thu hút hàng nghìn người đến khám phá du lịch Mộc Châu.
Đúng như tên gọi của nó, thí sinh đủ “tiêu chuẩn” trở thành ứng cử viên Hậu hậu bò sữa phải là những “cô” bò xinh đẹp, duyên dáng.
Mỗi năm cuộc thi này có tới hơn chục nghìn con bò được chăn nuôi tại cao nguyên Mộc Châu được đưa vào danh sách dự tuyển và qua quá trình chọn lọc sẽ chọn ra những con bò xuất sắc nhất vào Chung kết.
Cuộc thi được tổ chức từ năm 2004, đến nay đã được 14 năm và chẳng khi nào hết hay. Những du khách tới đây đều rất hào hứng xem cô bò sữa nào giành được “vương miện” Hoa hậu.
Từ lâu, sự kiện này đã trở thành một nét văn hóa đáng tự hào của huyện và thu hút khách du lịch Mộc Châu. Năm 2017, cô bò có nguồn gốc bố Mỹ, mẹ Hà Lan – Cuba, có trọng lượng 735kg đã giành được ngôi vị Hoa hậu bò sữa.
9. Lễ hội chè (trà) Mộc Châu
Lễ hội trà Mộc Châu được tổ chức lần đầu tiên năm 2016 và được duy trì tổ chức thường niên vào khoảng đầu tháng 4 hàng năm.
Ngày Hội trà trên cao nguyên Mộc Châu vừa là dịp giới thiệu, quảng bá sản phẩm trà Mộc Châu vừa tôn vinh, tạo cơ hội để những người sản xuất, kinh doanh chè được giao lưu, học hỏi.
Đồng thời, lễ hội cũng góp phần nâng cao trách nhiệm của người sản xuất, kinh doanh chè trong việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón, hóa chất trong sản xuất, chế biến tạo sản phẩm chè an toàn để nâng cao sức cạnh tranh các sản phẩm trà.
10. Lễ hội Cầu mưa
Nếu nói về lễ hội, có lẽ lễ hội cầu mưa của người Thái họ Lường ở bản Nà Bó 1, Mộc Châu, Sơn La là một trong những lễ hội không nặng về hình thức biểu diễn, gửi gắm nhiều thông điệp cho các thế hệ con cháu về bảo vệ và tôn trọng môi trường sống.
Là lễ hội mới chỉ được phục dựng lại đầy đủ từ năm 2011, nhưng thực tế, năm nào cũng vậy, bà Lường Thị Chức, năm nay đã 95 tuổi cũng làm 1 lễ cúng nho nhỏ tại nhà để cầu mưa. Theo bà Chức kể, bà vốn là con của thầy cúng của bản.
Ngày xưa, năm nào cũng vậy, thầy cúng là người chịu trách nhiều cầu mưa, mong cho dân bản có được một năm bội thu. Do là một dòng họ lớn, có uy tín ở bản nên người dòng họ Lường thường được đứng ra tổ chức lễ hội này.
Trước ngày diễn ra Lễ cầu mưa, người Thái ở bản Nà Bó không kể lớn bé, già trẻ, trai gái làm vệ sinh sạch sẽ chỗ ở. Thông điệp của họ muốn gửi đến ông Then rằng, họ đã sống tốt và biết bảo vệ những gì ông Then ban tặng.
Đối với người Thái ở bản Nà Bó, lễ hội cầu mưa là dịp trọng đại nhất trong năm. Từ đêm trước ngày diễn ra lễ hội, mọi người đã chuẩn bị chu đáo, quần áo sạch sẽ, nhà cửa gọn gàng và thể hiện thái độ nghiêm túc.
Công việc chuẩn bị đồ cúng thường do phụ nữ đảm nhận. Đồ cúng không quá cầu kỳ mà là những đồ ăn thường ngày của bà con người Thái. Đó là măng đắng, chuối xanh, cơm lam, cá xông khói, bánh trưng, bánh ít uôi, gạo nếp, gà luộc…
Trước đó 1 hôm, người dân đã chuẩn bị cây nêu và các vật dụng cho buổi lễ. Những vật dụng này cũng rất gần gũi với người dân hoặc có liên quan đến việc truyền tải thông điệp từ người dân đến ông Then (ông trời).
Theo thầy cúng cho biết, biểu tượng này do một bà góa thực hiện với mục đích thu hút sự chú ý của ông Then. Trong trường hợp có gì sai sót, ông Then nổi giận, bà góa sẽ là người sẵn sàng hi sinh để đỡ mọi sự giận dữ của ông Then
11. Lễ hội Chọi trâu
Diễn ra cùng thời điểm với dịp Tết Độc Lập, lễ hội chọi trâu cũng được diễn ra trong 2 ngày mùng 1 và 2/9, trên địa bàn xã Lóng Sập, gần cửa khẩu Lóng Sập – biên giới với nước bạn Lào.
Lễ hội không chỉ có giá trị văn hoá, tín ngưỡng, độc đáo mà còn thể hiện tình đoàn kết giữa các dân tộc anh em trên địa bàn tỉnh Sơn La và thắt chặt hơn nữa tình hữu nghị đặc biệt giữa nhân dân hai nước Việt – Lào.
Lễ hội chọi trâu được tổ chức cũng chính là mong muốn của bà con vào 1 năm mới sản xuất thắng lợi, mùa màng bội thu. Khuyến khích bà con nhân dân thi đua chăn nuôi sản xuất phát triển đàn đại gia súc, bởi con trâu là đầu cơ nghiệp.
Lễ hội của các dân tộc trên Mộc Châu rất đa đạng và đặc sắc. Và nếu có dịp lên đây, bạn đừng bỏ qua cơ hội để khám phá nét văn hóa độc đáo này nhé.
